Bạn đã từng nghe ai nhắc qua cụm từ bẫy thu nhập trung bình chưa? Theo bạn thì bẫy thu nhập trung bình là gì? Đây là một thách thức mà mỗi quốc gia nào cũng có thể gặp phải khi đạt một mức thu nhập trung bình nhất định. Vậy Việt Nam đã rơi vào bẫy thu nhập trung bình này chưa, làm thế nào để tránh nguy cơ rơi vào bẫy và cách để thoát khỏi bẫy này như thế nào đang là những vấn đề quan trọng hiện nay.
Định nghĩa của bẫy thu nhập trung bình là gì?
Middle Income Trap là thuật ngữ tiếng Anh của bẫy thu nhập trung bình. Khi một nước bị mắc kẹt lại tại một mức thu nhập được quyết định bởi nguồn lực nhất định với lợi thế ban đầu, không thể vượt qua mức thu nhập đó thì tình huống này là rơi vào bẫy thu nhập trung bình.
Đặc trưng của bẫy thu nhập trung bình là gì?
Theo trình độ phát triển của mỗi quốc gia mà hiện nay trên thế giới chia thành bốn nhóm như sau:
- Nhóm những quốc gia có thu nhập thấp, đang dính trực tiếp bẫy nghèo.
- Nhóm những quốc gia có quá trình phát triển trung bình rất lâu nhưng sau đó lại trì trệ đến ngày nay. Hiện nay ở khu vực Mỹ La tinh có nhiều quốc gia thuộc vào nhóm này.
- Nhóm những quốc bước đầu phát triển khoảng vài chục năm nay và bây giờ đã đạt mức thu nhập trung bình. Nhóm này chủ yếu là các nước thuộc nhóm ASEAN và Trung Quốc.
- Nhóm những nước có trình độ phát triển tiên tiến và thu nhập cao như các nước Mỹ, Nhật Bản và một số nước Tây Âu…
- Trong các nhóm này thì nhóm nước đã chuyển sang giai đoạn trì trệ lâu dài sau khi đạt được mức thu nhập trung bình là đáng chú ý.
Do mức thu nhập sẽ phụ thuộc vào quy mô của nguồn lực sẵn có và lợi thế về dân số của mỗi quốc gia. Nên nếu quốc gia nào có thu nhập phi tiền lương là nhỏ thì quốc gia đó sẽ bị mắc trong bẫy thu nhập thấp hoặc bẫy nghèo. Mỗi quốc gia đều có nguồn tài nguyên và dòng ngoại tệ khác nhau nên nước nào có tài nguyên phong phú cùng với dòng ngoại tệ lớn sẽ có thu nhập bình quân trên đầu người cao theo tự nhiên mà không cần bất kì nỗ lực phát triển nào, ngược lại thì quốc gia có nguồn tài nguyên trung bình sẽ bị dính vào bẫy thu nhập trung bình.
Bẫy thu nhập trung bình sẽ xảy ra nếu sự tăng trưởng cửa quốc được tạo ra nhờ vào may mắn mà không bằng sự nỗ lực của doanh nghiệp và Chính phủ, vì khi tăng trưởng chỉ phụ thuộc vào những lợi thế có sẵn thì lâu dài cũng sẽ mất đi năng lực cạnh tranh sẽ bị bào mòn bởi các quốc gia có thu nhập cao.
Một số nghiên cứu cho thấy rằng tăng trưởng kinh tế của nhiều nước trước và sau khi toàn cầu hóa là các quốc gia có thu nhập trung bình thu về ít lợi ích hơn so với các nước đã phát triển bởi vì không có lợi thế về vốn và công nghệ.
Thông thường các nước bị rơi vào bẫy thu nhập trung bình đều có những đặc trưng là: tỉ lệ đầu tư thấp, ngành chế tạo chậm phát triển, các ngành công nghiệp không đa dạng, thị trường lao động không sôi động.
Tránh bẫy thu nhập nhập trung bình là gì?
Khi một quốc gia phát triển chậm lại hay thậm chí là trì trệ sau khi đạt được một mức thu nhập trung bình thì có thể bẫy thu nhập sẽ xảy ra. Điều này sẽ thường gặp với các nền kinh tế đang phát triển đến khi mức lương người lao động sẽ tăng lên trong khi giá cả hàng hóa giảm xuống, điều này dẫn đến khó khăn khi cạnh tranh với các nền kinh tế đã phát triển với công nghệ tối tân, hay các nước có nền kinh tế có mức lương thấp hơn trong việc sản xuất hàng hóa có giá thành rẻ.
Một quốc gia muốn tránh rơi vào bẫy thu nhập trung bình thì cần phải có những chiến lược mới và phương thức sản xuất mới, đồng thời tìm kiếm các thị trường mới để duy trì xuất khẩu với mục đích có được tốc độ tăng trưởng kinh tế cao. Ngoài ra các quốc gia nên khuyến khích người tiêu dùng sử dụng hàng hóa trong nước điều này rất quan trọng.
Nhưng vấn đề khó khăn lớn nhất mà các quốc gia cần biết để tránh bẫy thu nhập trung bình là việc chuyển từ tăng trưởng dựa trên tài nguyên có sẵn như: nguồn lao động giá rẻ trong nước và tài nguyên vốn có chuyển sang sự tăng trưởng dựa vào sự đổi mới kỹ thuật sản xuất để nâng cao năng suất lao động và tạo ra được nhiều sản phẩm mới mang tính cạnh tranh hơn. Nhưng để có được điều này thì đất nước đó phải phải đầu tư vào nền giáo dục đi đôi với phát triển khoa học công nghệ và có chiến lược khuyến khích ứng dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật vào nền kinh tế đất nước.
Kết luận
Bài viết này đã giúp bạn biết được bẫy thu nhập trung bình là gì? và những điều bạn cần biết và hiểu thêm về bẫy thu nhập trung bình. Để mỗi quốc gia có nền kinh tế phát triển hơn thì cần phải tránh được bẫy thu nhập trung bình này để thúc đẩy sự phát triển và hội nhập của đất nước.
